MÜŞRİKLERİN UZLAŞMA ARAYIŞLARI

Her ne kadar Mekke müşrik ileri gelenleri kendilerini çok güçlü görseler de biraz kafası çalışanları Kamer Suresindeki tehditlerin boş olmadığını ve gidişatın da kendi lehlerine değil Hz. Muhammed’in@ lehine olduğunu ve onu çevre kabile ya da devletlerin desteklemeleri halinde karşı koyamayacaklarının farkında idiler.

Ayrıca Habeşistan ve çevre kabile temsilcileri ile Hz. Muhammed’in@ görüşmelerine engel olamamışlar, mesajları içeren sureler bir şekilde onların liderlerine ulaşmıştı. Böylece Hz. Muhammed’in @ Tevhidi Dünya Görüşü hareketi büyük bir diplomasi başarısı göstermekte ve hareket uluslararası boyut kazanmaktaydı. İşte sürekli büyüyen, büyüdükçe de Mekke yönetimi için bir tehdit oluşturan hareket, Mekke içerisinde bir rejim sorunu oluşturmuş ve bir türlü çözülemeyen bu siyasi duruma karşı Mekke dışındaki kabile ve devletlerin ilgisiz kalmayacakları muhakkaktı.

Bu sebeple Mekke müşrik ileri gelenleri toplantı üzerine toplantı yapıyor ve çizilen karizmalarını yeniden düzeltmeleri gerekiyordu. Dahası bu şekilde devam ederse Hz. Muhammed @ yanlılarına yapılacak baskı ve şiddet uygulamaları onların hepsinin Mekke’den hicret etmelerine sebep olacak ve gittikleri yerde örgütlenip Mekke’nin üzerine yürümelerine neden olacaktı. Bu olumsuz gelişmeyi gayet iyi okumaktaydılar. Aralarında muhtemelen şu görüşmeleri yaptılar;

Utbe b. Rebia gibi daha ılımlı düşünenlerin “Artık şu rejim bunalımına bir son verelim. Gittikçe kan kaybediyoruz. Bu adamın (Hz. Muhammed’i @ kast ederek) hareketi çok ileri gitti. Mekke sınırlarını da aştı ve Habeşistan dahil Arap yarımadasındaki ehli kitap kabileleri de etkisi altına aldı. Onun mesajı yarın bütün Arap kabilelerini etkileyecek. Direnmemize gerek yok. Biz ona tabi olalım, onun getirdiği tevhidi dünya görüşünü uygulayalım eğer başarır da büyük bir medeniyet kurarsa bu bizim de başarımız olur, yok eğer hareketinde başarısız olursa o takdirde diğer Arap kabileleri onu öldürür ve hareketinin defterini dürer, böylece biz de ondan kurtulmuş oluruz. Sonuçta her halükârda kazançlıyız” şeklindeki görüşüne karşılık Ebu Cehil gibi şirkte ısrar edilmesi gerektiğini düşünenler ise “Muhammed @, getirdiği dünya görüşü ve önerdiği sistem ile insanları büyülemekte, etkilemekte fakat söylediği şeylerin hakikatle bir ilgisi yok. Hayatın gerçekleri ile onun söyledikleri uyuşmuyor. O bol bol atıyor, yalan söylüyor. O, tek tek her kabileye ait ilahlara dayalı kabile yönetimleri yerine bütün kabilelerin bir araya geldiği bir tevhid toplumu öneriyor. Ona göre bütün kabilelerin bağlı olacağı tek ilah, tek millet, tek din ile birlik, beraberlik, dayanışma, bütünlük, adalet, merhamet, kardeşlik, tevhit… sistemi kurulması gerekiyormuş. O, sizden ilahlarınızı bırakmanızı istiyor, bütün ilahları tek ilah yapmak gibi tuhaf bir şey istiyor. Diğer bir ifadeyle o bütün otoritelerin tek bir otoriteye / başkana bağlandığı başkanlık sistemini istiyor.  Fakat onun önerdiği bu sistem, gerçekleşmesi imkânsız acayip bir şey. Zira bütün Arap kabileleri özgürlüğe aşıktır. Hiç birisi muhtariyetini diğer hiçbir kabileye vermez. Her birisi kendi başına buyruk olarak yaşamak ister. Küçükte olsa kendilerine ait bağımsız bir egemenlik isterler. Onlar bu egemenliklerini asla paylaşmak istemezler. Her kabile kendi yönetimi olmasını, kendi kutsallarının olmasını, kendi silahlı gücünün olmasını ve her şeyin kendine has ayrı ayrı olmasını ister. Her kabile kendi yaşam biçimini, kendi kutsalını ve kendi kurallarını kabile anlayışı içerisinde kendisi belirlemek ister. Kendilerini bağlayıcı kayıtları kabul etmezler. ([1]) Bu nedenle onların hepsini bir araya getirip bir iradeye boyun eğdirmek ve kendi iradelerini bir başkasına devrederek bir birliğin sağlanmasına razı olmayacaklarından  Muhammed’in@ söyledikleri hayatın gerçeklerinden uzak ham hayalden öte bir şey değildir. Şimdiye kadar kabile bazında bağımsız, hür, kendi başına buyruk yaşamış kabileler için bu öneri kölelik demektir, bir tek otoriteye bağlanmak kabul edilebilecek şey değildir. Hem şimdiye kadar bu coğrafyada bu şekilde yaşadık. Hiçbir büyük devlet bizi işgal edemedi, bizi boyunduruk altına alamadı, özgürlüğümüzü bugüne kadar koruduk. Bundan sonra da bir şey yapamazlar. Dahası çağdaş ve çevremizdeki hiçbir yönetim, hiçbir devlet ve dünya görüşlerinden hiçbirisi onun dediği tevhidi dünya görüşünü savunmuyor ve onun önerdiği bir sistemi uygulamıyor. Yani önerdiği sistem tecrübe edilmemiş bir sistemdir. Şimdiye kadar kimsenin bilmediği bir şey olsa olsa uydurmadır/ saçmadır / uygulanabilir değildir.”

Yapılan tartışmalardan sonra Mekke müşrik ileri gelenleri şu görüşte karar kıldırlar ve bu kararlarını Mekke halkına şöyle açıkladılar; 

“Yapılan müzakerelerde şu karara varılmıştır; sizler bütün kabilelerin bir araya gelip bir tevhit toplumu oluşturulması gibi gerçekleşmesi hayalden de öte imkânsız zırvalara kulak vermeyin. Çok ilahlı bu şirk sistemi bizim için en ideal yoldur. Bu yolu / şirk dinini / ilahlarınızı sakın bırakmayın, ilahlarınıza sımsıkı sarılın. Şirk sisteminize karşı yapılan saldırılara karşı sisteminize sahip çıkın ve onu koruyun. Ayrıca zaten de peygamberlik gibi yüce bir makam içimizdeki onca servet sahibi ve taraftarı çok olan kimseler dururken ona mı verilmiş? Üstelik onun (Hz. Muhammed’in @) merhametlilik, fakir / fukarayı kollayan /gözeten, sınıfsal ayrımları yok etmeye çalışan, totaliter olma karşıtı vb. liderliğe yakışmayan bir şahsiyeti var. O tamamen yalan söylüyor. Rabbimiz eğer bir tevhit sistemini bize önerecekse ve bu hususta bir başkana tabi olunacaksa, bunu uygulama güç ve kudreti olanlar eliyle yapmalıydı ve peygamberliği / başkanlığı bizlerden birine vermeliydi. Yoksa malı, makamı ve taraftarı yeterli olmayan biri eliyle yaptırması uygun değildir. Diğer taraftan sabırla biraz bekleyin, göreceksiniz bu sorunu mutlaka çözeceğiz. Yalnız siz biraz sabredin, hemen gevşemeyin, O’nun söylediği büyülü sözlere hemen aldanmayın ve O’nun saldığı korkulara hemen kapılmayın. Sizden beklenen budur.”

Yukarıda özetlenen hususlar, Sa’d Suresinin giriş ayetlerinden şöyle ifade edilir;

Rahman, Rahim Allah Adına

1-8-Sâd. Zikir / öğüt / şeref / uyarı dolu bu Kur’an’a andolsun ki o inkâr edenler boş bir gurura kapılmış ve (bu sebeple) yanlış yola sapmışlardır. Onlardan önce kaç nesli (bu günahlarından dolayı) yok ettik! Ve artık kaçmalarının mümkün olmadığını anladıklarında (Bize nasıl) yalvarıyorlardı! Şimdi bu kafirler de kendi içlerinden bir uyarıcının çıkmasına şaştılar da “Bu bir sihirbazdır, çok yalan söyleyen birisidir. O bunca ilâhı, bir tek ilâha indirgiyor ha! Bunun çok tuhaf bir görüş olduğunda hiç şüphe yok!” dediler. Ve içlerinden ileri gelenler / Konsey harekete geçti (ve dediler ki): “Yürüyün! İlâhlarınıza ısrarla sahip çıkın. Yapmanız gereken (sizden beklenen) şey budur! Doğrusu biz bunu (tevhidi dünya görüşünü / inancını) son dinde de (çağdaş inanç / dünya görüş ve sistemlerinin hiçbirinde) işitmedik, bu ancak bir uydurmadır. Ne yani! Aramızdan İlahi uyarının (Zikir) indirileceği bir o mu kaldı?” -Aslında onlar Benim uyarıma karşı bir kuşku içindeler. Fakat onlar henüz azabımı tatmadılar.- (Sad Suresi 1-8)

Mekke müşrik ileri gelenlerin Mekke halkına karşı haklı ve güçlü bir görüntü sergilemek için yaptıkları bu deklarasyona karşı Cenab-ı Hak elçisine şu mesajları vahyeder ve Hz. Muhammed’de @ o müşrik liderlere cevap niteliğinde olan bu mesajları halka bildirir;

“Onlar uyarıların ne anlama geldiğini hala anlayabilmiş değiller. Onlar hiç tatmadıkları için/ hiç başlarına gelmediği için, azap nedir bilmiyorlar. Allah kime peygamberliği / liderliği vereceğini kendisi belirler. İnsanların belirlediği kriterler / değer yargıları O’nu bağlamaz. O rahmet hazinelerini ki; “nübüvvet vasıtasıyla verilen ilahi bilgi / ilahi öğreti ve bu öğretiye sahip olanın makamı çok değerli bir hazinedir” sadece kendi seçtiği kullarına paylaştırır. Bu konuda kimse O’na müdahale edemez, ortak olamaz. Onlar kendilerini ne sanıyorlar? O rahmetini nasıl pay edeceğini onlara mı soracaktı? Şayet göklerin ve yerlerin yönetim ve hakimiyetinin kendilerine ait olduğunu iddia ediyorlarsa o zaman kendilerini bu gerici, ilkel pozisyondan kurtarıp yükselsinler de büyük medeniyet meydana getirsinler bakalım. Eğer akılları, bilgileri yetiyorsa toplumsal yükseliş için çözüm önerileri getirsinler bakalım. Onların yüksek medeniyetler, güçlü devletler kurmak için bilgi ve hikmet hazineleri olmadığı gibi onlar derme çatma kabilelerden oluşan bir topluluktur. Organize birlikler karşısında asla tutunamayacaklar ve yenileceklerdir. Onlar şu anda Allah Elçisi’ni hor ve hakir görerek reddediyorlar ama öyle bir zaman gelecek ki, Mekke’nin müşrik orduları tam bir bozgun yaşayacaklar ve Mekke’ye müminler hâkim olacak ve müşrikler silinip gideceklerdir. Çünkü onlar atomize topluluk olmaları nedeniyle derme çatma, döküntü ordulardan müteşekkildirler. Bir araya gelmiş düzenli birliklere karşı koyamazlar. Elçiye verilen ilahi öğreti kabilelerin bir araya gelmesini ve büyük düzenli ordular meydana getirmesini öngörüyor. İlahi öğretinin meydana getirdiği kuvvetler karşısında duracak hiçbir kabile yoktur. Daha önce de kendileri gibi zalim, jakoben, azgın, hak-hukuk tanımayan sistem ve düşünceleri olan kavimlerde bozguna uğrayıp yok olup gittiler. Mekke müşrik ileri gelenlerinin de alay olsun diye “acele gelmesini istedikleri azap” çok yakındır, onlar, “devenin iki sağımlığı kadar bile olmayan / gecikmesi olmayan bir anlık” kısa bir sürede yok olacaklar. Tarihte yok edilmiş eski milletler de uyarıcılarını yalanladılar, itham ettiler, alay ettiler, iftira attılar. Sen de sana yapılanlara sabret! Zafer ancak uğrunda çeşitli sıkıntı ve yorgunluklara katlanmakla elde edilebilir. Bu Cenab-ı Hakk’ın koyduğu sosyolojik bir kanunudur!”

Bu mesajları Mekke halkına okunmak üzere Cenab-ı Hak Sad Suresinin müteakip ayetlerinde şöylece bildirir;

9-16-Yoksa çok güçlü ve çok bağışlayıcı Rabbinin rahmet hazineleri onların yanında mıdır? Ya da bütün o göklerin, yerin ve aralarında olanların mülkü (hakimiyet ve yönetimi) onlara mı aittir? Eğer öyle düşünüyorlarsa o zaman sebep ve vasıtaları kullanarak yükselsinler bakalım! (Bunu yapamayacakları gibi) Onlar, birtakım derme çatma kabilelerden oluşmuş ve burada bozguna uğratılacak bir ordudur! Onlardan önce Nuh’un kavmi, Ad, kazıklar sahibi Firavun, Semud, Lut’un kavmi ve Eyke ashabı (Şuayb’ın kavmi) da yalanladılar. İşte onlar da peygamberlere karşı birleşmiş hiziplerdi. Onların hepsi de elçileri yalanladılar ve bu sebeple azabımı hak ettiler. Ve bunlar “devenin iki sağımlığı kadar kısa bir süreyi” geçmeyen bir süre içerisinde gecikmeden gelecek bir çığlıktan başkasını beklemiyorlar.  Ve dediler ki: “Rabbimiz! Hesap gününden önce bizim azaptan payımızı acele ver bize!” (diye alay ederler) (Sad Suresi : 9-16)

Cenab-ı Hak, mesajlarının devamında elçisinden Mekke halkına şunları da bildirmesini vahyeder;

“Ey Mekke halkı! Size güçlü görünmeye çalışıp hava atan bu yöneticileriniz son derece aciz, yetersiz, yeteneksiz ve sizin için hiçbir gelecek vaat etmeyen kişilerdir. Halbuki elçimiz Hz. Muhammed’e ise Biz çok büyük bir gelecek vereceğiz. İran, Mısır, Bizans, Suriye, Yemen, Habeşistan…gibi halihazırdaki büyük devletleri (Dağlar metaforu ile işaret edilmekte) ve Arabistan yarımadasındaki küçük kabileleri (Kuşlar metaforu ile işaret edilmekte) onun emrine vereceğiz. O, çok büyük bir devlet kuracak ve çok büyük bir medeniyet yaratacak. Ona verdiğimiz bilgi, hikmet, yetenek, vizyon, siyaset, isabetli karar verme ve güzel konuşması ile tıpkı Hz. Davud’a@ dağları ve kuşları boyun eğdirdiğimiz ve onun çağrısına ses vermeleri gibi Hz. Muhammed’e @ de o dağlar misali büyük otoriteler / devletler ve kuşlar misali kabileler boyun eğecekler. Bütün çevre devlet ve kabileler onun tevhit toplumuna katılacaklar, onunla birlikte tevhidi dünya görüşünü yüceltecekler. Böylece Alemlerin Rabbinin ismini birlikte tesbih edecekler. Daha şimdiden Habeşistan gibi (dağ misali) bir devlet otoritesinin ve Arabistan yarımadasındaki ehli kitap kabilelerin (kuş misali) onun mesajlarına kulak vermelerini görmüyor musunuz? Bu sebeple Ey Peygamber ve bağlıları! Sizler o müşrik liderlerin diklenmelerine, gurur ve kibirlerine, jakoben tavırlarına ve sözlerine aldırmayın! Her zaman Bize yönelin ve Bizden yardım isteyin! Ey Mekke halkı! Elçimizin mesajlarına çevre devlet ve kabileler duyarsız ve ilgisiz kalmamışken sizler neden ilgisiz kalıyorsunuz?”

17-20- Onlar ne derlerse desinler sen sabret ve güçlü bir iradeye sahip bulunan kulumuz Davad’u hatırla. Çünkü o, her zaman bize yönelirdi. Gerçekten Biz ona dağları boyun eğdirdik; akşam ve sabah (daima, her zaman) onunla birlikte tesbih ederlerdi. Kuşları da toplu olarak (ona boyun eğdirmiştik). Hepsi sürekli ona yönelirdi. Biz onun hakimiyetini güçlendirdik, ona hikmet, nübüvvet, isabetli karar verme ve meramını güzelce ifade etme / edebi ve güzel konuşma kabiliyeti verdik. (Sad Suresi 17-20)

Hz. Muhammed’in @ neden elçi olarak seçildiği ve gelecekte de muhteşem bir geleceğin kendisine neden verileceği hususunu Cenab-ı Hak, yine Davut’un @ başından geçen başka bir kıssası üzerinden anlatan ayetlerini gönderir. Söz konusu kıssa da Davut @ mihrapta / mesciddeki makamında otururken toplumda kardeşlik hukuku içerisinde yaşayanlar birbirlerine hasım / düşman olmuşlar ve aralarındaki ihtilafı halletmesi içinde Davut’a @ başvurmuşlar. Davut @ kendi toplumunun birbirlerine hasım / düşman haline gelmiş olmasından son derece ürkmüştür. İhtilafın detayları ise taraflardan haksızlığa uğrayan tarafından dile getirilir ve haksız tarafın toplumdaki tüm ekonomik kaynakları kendi tekeline toplamak istediğini aktarır. Tekel oluşturmak isteyen haksız taraf sahip olduğu doksan dokuz koyunla yetinmeyip kardeşinin tek koyununa da sahip olmak ister ve bu isteğini kabul ettirmek için kardeşi ile yaptığı tartışmada kendisinin haklı olduğunu savunur. Bir koyunu olan kişi tartışmanın detaylarında haksız görünmektedir. Zira tekelci taraf onun bir koyunla ekonomik bir işletmecilik yapamayacağı, eğer o bir koyunu da kendisine verirse kendisinin daha menfaatine olacağı vb. iddialar ile kardeşinin koyununu da kendi sürüsüne katmıştır. Elinde hiçbir şeyin kalmadığını fark eden kardeş aslında tartışmadaki gerekçelerin hiçbir haklı tarafının olmadığını ve elindeki bir koyundan da mahrum olduğunu anlamış ve haksızlığı gidermek için Hz. Davud’a@ başvurmuştur. Hz. Davud@ bunun çok büyük bir haksızlık olduğuna hükmeder. Ancak daha vahim bir duruma doğru gidildiğini de fark etmiştir. Zira toplumdaki bu haksızlıklar ve tekelleşmeye doğru gidişin, kendi toplumu için çok büyük bir fitneye sebep olacağını anlar. Toplumun başkanı olarak kendisinin toplumda bu bozulmada en büyük sorumluluk sahibi olduğunu bildiğinde Cenab-ı Hakk’tan bağışlanma diler. Arkasından bu fitneyi bertaraf etmek için yine Cenab-ı Hakk’tan yardım ister, O’na yönelir ve O’nun emirlerine secde / itaat eder. Cenab-ı Hakk’ta kendisine yönelen bu kuluna yardımını esirgemez ve onun için ihtiyaç duyduğu her türlü bağışı yapar. 

İşte aynı durum şimdi Mekke’de mevcuttur. Mekke’de de şirk sisteminin getirdiği imtiyazlaşma ve tekel oluşturma almış başını gitmişti. Toplumun zayıf kesimleri her gün daha da zayıflıyor ve tekelci azgınların eline düşüyorlardı. Hz. Muhammed’e@ peygamberlik gelmeden önce Mekke’de kurulan “Hılful Fudul / Erdemliler Cemiyeti” bunun göstergesiydi. İmtiyaz sahibi olan müşrik ileri gelenler, kardeşlerinin malını, mülkünü ve sermayesini elinden alıp perişan duruma düşürüyorlardı. Böylece Mekke toplumu şirk sisteminin ayırıcı ve bölücü özelliği ile toplumdaki kardeşliği parçalayıp, kardeşleri birbirine düşman / hasım haline getiriyordu. Ölümcül rekabetler ve insanların birbirlerine olan düşmanlıkları Mekke toplumunu uçurumun eşiğine getirdiği o dönemlerde, bu durumu dert edinenler “Erdemliler Cemiyetini” kurmuşlardı. Hz. Muhammed @de bu cemiyetin aktif bir üyesiydi. Hatta Ebu Cehil’in Yemenli bir tüccarın malını gasp etmesi üzerine haksızlığa uğrayan zavallı adamın imdadına Hz. Muhammed @ yetişmişti ve mallarını Ebu Cehil’den almıştı. Mekke’nin bu gidişatından tıpkı Hz. Davud @ gibi Hz. Muhammed@ de çok tedirgin oluyor ve gerçekten çok korkuyordu. Her gün haksızlığa uğrayan ve fakirleşen insanların kendilerine başvurusuna dedesi Abdulmuttalip’ten bu yana şahit oluyordu. Bu durumu kendisine dert edinen en önde gelen şahsiyetti. Öyle ki bu sorunu nasıl çözeceğine ilişkin Hira mağarasına sık sık çekilen de kendisi idi. Yine Tıpkı Hz. Davud @ gibi Hz. Muhammed @ de Mekke toplumunun büyük bir fitne ile karşı karşıya olduğunu anlamış ve bu fitneden kurtuluşun da ancak Cenab-ı Hakk’a yönelmekte olduğunu bilmişti. Kendisine samimi bir kalple ve bağışlanma talebiyle yönelen Hz. Muhammed’e @ bu konuda elçilik vazifesini Cenab-ı Hak bağışlamıştı. İşte zengin oldukları için peygamberliğin kendilerine verilmesi gerektiğini iddia eden Mekke müşrik ileri gelenlerine Hz. Davut @ üzerinden verilen cevapta, Hz. Muhammed’in @ bu vazife için en fazla liyakatli kişi olduğu böylece vurgulanmış olur. Müşrik ileri gelenlerin toplumdaki fitnenin, haksızlığın ve sorunun esas kaynağının kendileri olması nedeniyle sırf zenginliklerine binaen peygamberlik verilmesi nasıl mümkün olabilir? Cenab-ı Hak elçilik konusundaki bu hakikatları böylece Hz. Davud @ kıssası ile ortaya koyar;

21-25- Ve sana şu hasımların haberi geldi mi? Hani onlar mihraba çıkıp varmışlardı. Davad’un yanına girdiklerinde o, onlardan ürkmüştü. / korkmuştu. (Ona,) “Korkma! (Biz) iki hasımız. Bazımız, bazımıza haksızlık etti. Şimdi sen aramızda hakk ile hüküm ver, aşırı gitme ve bizi doğru yola yönelt” dediler. (Birisi) dedi ki: “İşte bu benim kardeşim. Onun doksan dokuz koyunu var, benim ise bir tek koyunum var. Böyle iken, ‘Onu da bana ver’ dedi ve konuşmada bana üstün geldi. (tartışmada beni yendi.)” O (Davud) dedi ki: “Doğrusu senin bir koyununu kendi koyunlarına katmak istemesiyle o sana zulmetmiştir. Gerçekten de yakınların (ortakların, akrabaların, bir cemiyette yaşayanların) çoğu mutlaka birbirlerine haksızlık ederler. Ancak iman edenler ve sâlihâtı işleyenler haksızlık etmezler. Ama onlar da ne kadar azdır!” Ve Davud, kendilerinin fitneyle karşı karşıya olduklarını anladı. Hemen Rabbinden bağışlanma diledi, rükû ederek yere kapandı ve O’na yöneldi. Biz de onu bağışladık. İşte böyle! Şüphesiz Yanımızda onun yakınlığı ve güzel bir yeri vardır. (Sad Suresi 21-25)

Tıpkı Hz. Davud’un@ Allah’a yönelmesi, haksızların heva ve heveslerine uymaması ve adaletle hükmetmesi gibi Hz. Muhammed’de @ Mekke müşrik ileri gelenlerinin arzu ve heveslerine uymayacağı, toplumda adaleti tesis edeceği yine Hz. Davud @ kıssası üzerinden ifade edildikten sonra Cenab-ı Hak, adaleti; iyiliği ve toplumu ıslah etmek isteyenleri, zulüm ve bozgunculuk yapan Mekke müşrik azgınları ile bir tutmasının asla mümkün olmayacağını belirtir. Bir taraf, toplumu felakete götürürken diğer taraf, selamete götürmeye çalışıyor. Bir taraf, toplumu ateş azabına sürüklerken diğer taraf, cennete götürmeye çalışıyor. Hiç bunlar aynı olur mu? Elbette ki iyiliği güzelliği isteyen, Cenab-ı Hakk tarafından da tercih edilecek ve elçi olarak seçilecektir. Elbette ki yeryüzünde iktidar vereceği kimselerin günahkâr, zalim ve fesatçı olanlar arasından değil adil, liyakatli, dürüst ve ıslah edici kimselerden olması gerekir.

26-29- “Ey Davud! Elbet Biz sana yeryüzünde bir iktidar verdik. O hâlde insanlar arasında adaletle hükmet, (kimsenin) arzu ve heveslerine kapılma, aksi takdirde onlar seni Allah yolundan saptırır: Allah yolundan sapanları ise, Hesap Günü'nü unuttuklarından dolayı şiddetli bir azap bekler!” Ve Biz inkarcıların zannettiği gibi, gökyüzünü, yeryüzünü ve aralarında olanları boş yere / amaçsız / anlamsız yaratmadık. Kendilerini ateşe soktukları için inkâr edenlere yazıklar olsun! Yoksa iman eden ve ıslah edenleri yeryüzünde fesat çıkaranlarla bir mi tutsaydık? Yoksa o takvâ sahiplerini azgın günahkârlarla bir mi tutsaydık? Biz sana feyizli ve bereketli bir kitap indirdik ki insanlar onun mesajları üzerinde iyice düşünsünler ve akıl-iz’an sahipleri ondan ders alsınlar. (Sad Suresi  26-29)

7.1. Mekkeli Müşriklerin Yeniden Uzlaşma Girişimleri

Cenab-ı Hakk’ın bu mesajları Mekkelilere okununca Müşrik ileri gelenler karizmayı bir daha çizdirmiş oldular. Onlar şerefli, gururlu, kibirli, gösterişli ve güçlü görünmeye çalıştıkça kamuoyundaki itibarları daha da azalıyordu. Ne yapsalar Hz. Muhammed @ karşısında tutarlı ve haklı pozisyonda olamıyorlardı. Karşılık verdikçe batıyorlardı. Yeni durumu kendi aralarında tekrar müzakere ettiler ve Hz. Muhammed’in @ amcası Ebu Talib’e baskı yapmaya karar verdiler. Ebu Talip ve Haşimoğullarına yapılacak baskı O’nun hareketini engelleyebilirdi. Bu nedenle Ebu Talib’i ikna yoluna gitmeye ve O’nun da yeğenine baskı yapmasını denemenin en uygun yol olduğuna karar verdiler.

Onların Haşimoğulları ve Ebu Talip üzerinden Hz. Muhammed’e @ uygulayacakları baskı iki aşamalı olacaktı. Birinci aşamada Hz. Muhammed’e @ daha önce yaptıkları uzlaşma tekliflerinde olduğu gibi çok geniş imkanlar, büyük makamlar, mal ve mülk vaad edilecekti. Eğer sorun bu teklifin kabulü ile çözülecek olursa Haşimoğulları kendi kabilelerinden olan birisinin (peygamberimizin) güçlü, yetkili ve etkili olmasından faydalanacaklardı. Ama uzlaşma teklifi reddedilecek olursa peygamberimizi himaye etmek zorunda kalacaklarından sıkıntılara gireceklerini görüyorlardı. Haşimoğullarının kolay ve kendileri açısından menfaatli olanı tercih etmesi için Hz. Muhammed’e @ toplumsal baskısı yapacakları açıktı.

Eğer uzlaşma teklifi kabul edilmeyecek olursa da ikinci aşamaya geçilecek ve o aşamada ise Haşimoğullarına boykot uygulanacak, onlarla tüm ilişkiler kesilecek ve onlar Mekke’de yaşayamaz, barınamaz hale getirilecekti. Böylece Kureyş’in en soylu ve en ileri gelen aşireti perişan edilecekti. Buna ise aşiret gelenekleri gereği Hz. Muhammed’i @ himaye edip koruyan fakat ona gönülden iman etmeyen hiçbir haşimoğlu üyesi kolay kolay razı olmayacaktı. Zira Hz. Muhammed’i @ korumak uğruna kabile tümden yok olacaktı. Kabilesinin yaşamasını isteyen aşiret üyeleri, Ebu Talip üzerinde baskı yaratacak ve Hz. Muhammed @ üzerindeki himayesini kaldırma veya O’nu uzlaşmaya razı etme hususunda baskı uygulayacaklardı.

Mekke’nin müşrik ileri gelenleri, ikinci aşamaya geçmeden önce birinci aşamayı belki birkaç kez de olsa denemeye karar verdiler. Hazırladıkları uzlaşma paketi teklifini iletmek üzere Ebu Talib’e bir heyet gönderdiler. Heyet, Ebu Talib’e kararı bildirince, uzlaşma olmadığı takdirde, bu teklifin ikinci aşamasının boykot olacağını Ebu Talip anlamıştı. Haşim oğulları ekonomik güç olarak oldukça zayıflamıştı. Zaten ekonomik olarak sıkıntılı durumda olan Haşimoğulları boykotla yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalabilirdi. Ebu Talip bu durumu Haşimoğullarına anlatmakta oldukça güçlük çekecekti. Çünkü sonunda açlığa, sefalete varan bir süreç onları bekliyordu.

Ebu Talip ve Kureyş heyeti uzlaşma teklifini peygamberimize götürmeye karar verdiler. Çünkü bu sıkıntılı durumun tek çözüm merci ya da tek hakemi vardı, o da Hz. Muhammed’den @ başkası değildi.

Mekkeliler uzlaşma önerilerinde her zaman yaptıkları gibi mal, kadın, makam, itibar verme tekliflerini getirmişler ama karşılığında peygamberimizin tevhidi dünya görüşü davasından vazgeçmesini istiyorlardı. Ebu Talip, peygamberimizi Mekke müşriklerinin yaptıkları bu teklifi kabul etmesi konusunda ikna etmeye çalıştı. Fakat peygamberimiz “Ey amcacığım! Ben onlara öyle bir tek kelimeyi (la ilahe illallah) kabul ettirmeye çalışıyorum ki, bu kelimeyi kabul ettikleri takdirde, onlara sadece Araplar değil, tüm dünya tâbi olur.” diyerek onları daha büyük bir medeniyete çağırdığını, onların iyiliğini istediğini ama onların bunu anlamaya yanaşmadığını böyle giderse bu zulmün tüm Kureyşi yok oluşa götüreceğini ifade etmeye çalıştı. Fakat peygamberimizin söylediği bu hususuların Haşimoğullarını ikna etmeyeceği açıktı. Çünkü Mekke müşrik ileri gelenlerinin teklif ettikleri kadın, mal-mülk ve saltanat onlar açısından çok değerliydi. Uzlaşma teklifi kabul edilecek olursa Mekke’nin hakimi pozisyonuna geleceklerdi. Fakat bunun aslında ne Hz. Muhammed’e @ ne de Haşimoğullarına bir fayda sağlamayacağını delilleri ile göstermek gerekiyordu.

Cenab-ı Hak, elçisini teselli etmek ve O’nun yanında saf tutanlar ile Haşimoğullarını ikna etmek için Hz. Süleyman’ın @ iktidarda iken yaşamış olduğu iktidarsızlık kıssasını inzal etti.

Kıssaya göre Hz. Süleyman @ babası Hz. Davud’dan @ devraldığı iktidar koltuğuna oturur. Her şey, önceleri gayet iyidir. Toplumun ileri gelenleri, sivil ve askeri bürokratlar Hz. Süleyman’a @  çok güzel kadınlar (rahvan kısrak metaforunda), mal, mülk ve güç sunmaktaydılar. Fakat daha sonra onu kadın, mal – mülk ve güçle oyalayarak öyle bir konuma getirdiler ki, sonunda O koltuğunda adeta bir ceset idi. Şekil olarak Hz. Süleyman@ iktidarda görünmekle birlikte mühür şeytanların elinde ve böylece esas iktidar ve devleti yönetenler şeytani dürtülerle hareket eden ileri gelenler, sivil ve askeri bürokratlardı. Hz.Süleyman’ın @ yönetimde hiçbir etkinliği yoktu. Cenab-ı Hak, içine düştüğü bu konfor, oyun ve eğlence yanlışından onu kurtarmak ve kendine getirmek için tahtına bir ceset bıraktı. Hz.Süleyman tahtındaki cesedi görünce kendisininde mevcut haliyle bu cesetten farkının olmadığını anladı. O makamda oturan kişinin asli görevi toplumun sorunlarını çözmek, onların itiyaçlarını gidermek olduğu halde kendisi oyun ve eğlenceye dalmıştı. Makama ait işler ise kendisini çevreleyen bürokratlar ve etkili kişiler tarafından yapılıyordu. Makamın mührü yetkisiz kişilerdeydi ve onlar istedikleri gibi keyflerince devleti idare ediyorlardı. Nasıl olsa sorumluluk Hz.Süleyman’da olduğu için idari işlerde onlar tüm şeytanlıkları sergiliyorlardı. Bu haliyle, Hz. Süleyman mührü şeytanlara kaptırmış kendisi sureta bir ceset gibi makamda oturuyordu. Cenab-ı Hakk’ın tahtına bir ceset bırakması olayı ile Hz. Süleyman @ hatasının nereden kaynaklandığını anladı ve kendisine sunulan kadın, mal, mülk ve imkanlara tamahı ve onların kendisine verdiği refah ortamını, oyun ve eğlence ortamını bıraktı. İşte o zaman gerçekten iktidar oldu ve ileri gelenlerin oyuncağı olmaktan kurtuldu. O, kendisine sunulan iktidar imkanlarını Allah’ın iktidarını hakim kılmak için sevmeye başlayınca o imkanları, Allah için milletin hayrı yönüne hasretti. Böylece Allah, ona öyle bir iktidar verdi ki; O, kendisine daha önce ileri gelenlerin sunduğu güç ve iktidarın çok fevkinde, başka imkanlara kavuştu. Çevredeki tüm yabancılar / ecnebiler (cinler), düşman topluluklar (şeytanlar metaforunda), bilim adamları, sanatkarlar ve mucitler onun emri altında çalışmaya başladı. O bunları kullanarak çok büyük bir medeniyet yaratma imkanına kavuştu.

Cenab-ı Hakk’ın vahyettiği bu ibret verici yaşam öyküsü ile Mekke müşrik ileri gelenlerinin de Hz. Muhammed’e @ sundukları Mekke’nin en güzel kadınları, mal-mülk, güç ve imkanları hile için sundukları anlatılmak isteniyordu. Onların da bir oyunları vardı. Onlar Hz. Muhammed’i @ uzlaşmaya ikna ederek tevhidi dünya görüşünden vazgeçirecek olurlarsa hiçbir zaman iktidarı ona vermeyeceklerdi. O, göstermelik bir makam pozisyonunda olacak, kendisine sunulan mal, kadın, servet ve konforun içerisinde oyalanıp duracak, yönetimin esas sahipleri ise müşrik ileri gelenleri olacaklardı. Böylece Hz. Muhammed @  Mekke’nin reisi makamında fakat hiçbir etkinliği olmayan, makam koltuğuna oturtulmuş cansız, ruhsuz bir cesetten farklı olmayacaktı. Hatta bu öyle kötü bir pozisyon olacaktı ki yöneten kesimler müşrik ileri gelenler olmasına rağmen, yönetimin işlediği bütün pislik işler ve kötü yönetimin faturası Hz. Muhammed’e @ çıkarılacaktı. Böylece müşrik elitler bir taşla iki kuş vurmuş olacaklardı. Hem kendi zulüm yönetimleri, devam edecekti hem de bu kötü yönetimin sorumlusu kendileri değil Hz. Muhammed @ olacaktı.  Şayet müşriklerin bu oyunlarına gelinmeyecek olunursa, o takdirde de Cenab-ı Hakk’ın vaat ettiği ve şimdiye kadar bu topraklarda kimsenin sahip olmadığı bir iktidara kavuşulacaktı. Bu nedenle Hz. Muhammed @ onların tekliflerini elinin tersiyle itti ve reddetti.  Cenab-ı Hak, bunu Hz.Süleyman’ın @ kendisine sunulan atların boyunlarını ve bacaklarını kesmesi şeklinde bir metaforla anlatır.

Peygamberimiz ilahi rehberlik çerçevesinde ilerleyerek iktidar olacak olursa, Cenab-ı Hakk’ın O’na tüm ecnebilerin / yabancıların (Arap olmayanların), tüm şeytanların (Peygamberimizin düşmanlarının / hakka ve akla aykırı hareket eden her türlü kişi, güç ve kurumların), bilginlerin, mimarların, mucitlerin, kölelerin, ezilmişlerin, tüccarların / korsanların (rüzgarlar), sanatkarların, … hizmet edecekleri bir saltanat vereceği müjdelendi.

Bu kıssada anlatılan olay, referans gösterilerek Hz. Muhammed’in @ uzlaşma paketinde sunulan mal- mülk ve güç imkanlarını reddetmesinin altında yatan sebepleri müminlerin ve Haşimoğullarının anlamaları beklenmekteydi.

30-40- Davud’a bir de Süleyman’ı bahşettik. (O) ne güzel kuldu! Çünkü o sürekli bize yönelirdi. Hani kendisine akşamüstü (karanlık öncesi/ boykot öncesi) iyi cins ve rahvan atlar / kısrak / kadınlar sunulmuştu; “Ben, hayrı / malı / serveti / mülkü / gücü Rabbimi zikretmek / O’nun dinini hakim kılmak için severim.”  onlar perdenin arkasına gizlenince “getirin onları bana!” (dedi). Hemen onların bacaklarını, boyunlarını kesti, kurban etti.   And olsun ki Biz Süleyman’ı tahtının üzerine bir ceset bırakmak suretiyle fitnelendirmiştik / denemiştik / sınamıştık. Bunun ardından, O, da bize yönelmiş ve “Ey Rabbim! Beni koru / bağışla / maddi ve manevi pislik bulaştırma ve bana, benden sonra hiç kimsenin ulaşamayacağı bir mülk / iktidar ihsan et! Şüphesiz ki Sen, bol bol ihsan edensin” dedi. Bunun üzerine Biz de, onun emriyle istediği yere tatlı tatlı esip giden rüzgârı, şeytanları, tüm dalgıç ve yapı ustalarını ve zincirlere bağlanmış olan diğerlerini onun emrine verdik. İşte bu, Bizim hesaba gelmez ihsanımızdır. Artık ister dağıt ister yanında tut. Şüphesiz ki, onun yanımızda bir yakınlığı ve güzel bir yeri vardır. (Sad Suresi 30-40)

Bu kıssa ile Hz. Muhammed’in @ uzlaşma paketini reddedişini müminlerin, Haşimoğullarının ve kararsız / araftaki Mekke halkı tarafından olumlu karşılanması ve desteklenmesi gerektiği anlatılmak isteniyordu. Fakat Mekke müşrik ileri gelenlerinin uyguladıkları baskı ve şiddetten bunalan insanlara bunun gerekçelerini anlatmak öyle kolay değildi. Cenab-ı Hak bu hususta örnek vermeye devam eder ve bu kez Hz. Eyyup @ kıssası üzerinden insanlar ikna edilmeye çalışılır.

Nasıl ki Hz. Eyyüp @, kendi çevresindeki şeytani karakterli insanların hile ve desiseleri sonucunda bütün malını, mülkünü ve taraftarını kaybetmesi nedeniyle yaşadığı bunalımların meydana getirdiği hastalıklardan ve yaralardan kaynaklanan acı ve meşakkatlerden kurtulmak için Cenab-ı Hakk’a yalvardıysa Hz. Muhammed de @ Ebu Cehil ve onun gibi şeytanların uyguladıkları baskı ve şiddetin tevhit hareketine açtığı yaralardan kurtulmak için Rabbine yalvarmaktadır. Cenab-ı Hak, Hz. Eyyup’ün @ duasına icabet ederek onun acılardan ve sıkıntılardan kurtulması için harekete geçmesini, kurtulmak için çaba sarf etmesini, yola düşmesini ve hastalığına şifa olacak suyun bulunduğu yere gitmesini emretti.  

Cenab-ı Hak, aynı şekilde Hz. Muhammed’in @ ve taraftarlarının da sıkıntı, bunalım ve acılardan kurtulmaları için yola düşüp, hicret edip sulak ve bereketli toprakların bulunduğu çevre ülkelere göç etmesine kıssa üzerinden işaret verir. Bu ülkeler Habeşistan olur, Medine olur farketmez, kendilerine kucak açacak ve işkencelerden kurtulacakları bir diyar olsun yeter ki. Hz. Eyyup @ gibi tekrar eski güçlü, mal ve makam sahibi bir konumuna gelmek için baskılar karşısında ayağını yere sağlam basmasını, güçlü ve kararlı durmasını, davasından dönmemesini örnek göstererek Hz. Muhammed @ ve taraftarlarının da aynı şekilde davranması halinde güçlükleri aşıp zafere (suya) ulaşacağı ifade edilmiş olur.

Aynı kıssa üzerinden devamla Hz. Eyyup’e @ dürüstlükte kararlı olmasını, haktan ayrılmamasını, birlik ve beraberlik içerisinde çaba göstermesini ve çalışmasını emreden Cenab-ı Hak, Hz. Muhammed @ ve taraftarlarının da sabırla Haktan yana olmalarını ve birlik ve beraberlik içerisinde hareket etmelerini emreder. Bu emrini de yine Hz. Eyyup @ üzerinden verir. Nasıl ki Hz. Eyyup @ buğday saplarını deste şeklinde bir araya getirdiyse Hz. Muhammed’e @ de değişik kabilelerden müteşekkil tüm taraftarlarını bir araya getirip tevhidi sağlama konusunda gayret etmesini emreder.

Böylece Hz. Muhammed’in @ etrafındaki mümin sayısı kadar insanların hicret ettiği yerde kendilerine katılım yapacağı, Hz. Eyyup’un @ kendisine geri verilen ailesi ve bir misli kadar daha taraftarının aileye katılım sağlaması örneklemesi üzerinden müjdelenir. Doğru yolda ve hak yolda gösterdiği kararlılık, sabır ve sebatla bir abide olmuş Hz. Eyyup’un @ hayat hikayesi ile de müminler ve Haşimoğulları Mekke müşrik ileri gelenlerinin uzlaşma tekliflerini Hz. Muhammed’in @ reddetmesini ve O’nun doğru yolda gösterdiği azim ve kararlılığa destek olmaları gerektiği anlatılır. 

41-44- Kulumuz Eyyup’u da hatırla! Bir zaman o, Rabbine seslenmişti: “Şeytan bana meşakkat ve acı dokundurdu.”  “Ayağın ile topukla / yere vur / düş yola / sefere çık / yaya olarak hemen oradan uzaklaş! İşte yıkanılacak bir yer, işte içecek soğuk bir su!” dedik. Ve Biz ona, ailesini ve onlarla birlikte olanların bir mislini daha tarafımızdan bir rahmet ve tüm akıl sahipleri için bir ibret olarak bahşettik. “Ve eline bir demet sap al, onunla hemen, çaba göster / gayret et ve hanis olma / kararsız olma / haktan sapma/ günah işleme.” Gerçekten Biz onu sabredici bulduk. O, ne güzel kuldu! Şüphesiz o bize sürekli yönelirdi.  (Sad Suresi 41-44)

Gelinen aşamada akıllara takılan bir diğer tereddüt, zulüm rejiminin devrilip yerine adalet sisteminin gelmesi için başka ülkelere hicret etmenin neden şart olmasıydı. Cenab-ı Hak hem Hz. Muhammed@ hem de müminlerin bu konudaki tereddütlerine İbrahim @, İshak @, Yakup @, İsmâîl@, Elyasa@, Zülkifl@ gibi peygamberler üzerinden cevap verir. Geçmişte zalim iktidarlarla mücadele etmiş bütün peygamberlerin kendi yurtlarını terk etmek zorunda kaldıklarını ve vatan hasreti çektiklerini bildirir. Anılan bu şahsiyetlerin kendi öz vatanlarından başka diyarlara hicret ettikleri ve gittikleri yerlerde sıkıntı çektikleri gibi vatan hasreti ile yanıp tutuşmuş olduklarını bildirir. Böylece bunun tevhit ve adalet mücadelesinin olmazsa olmaz bir şartı olduğunu vurgular. Bir medeniyet kurmak kolay değildir. Olgun, kaliteli ve eğitimli insan gerektirir. Medeniyetleri kuran peygamberlerin ve takipçilerinin olgunlaştırılması ve eğitilmesi için sıkıntı ve hasretlerin çekilmesi bu işin kuralıdır. Hicretin sıkıntı ve zorluklarına katlanarak olgunlaşan ve takva sahibi olanlar için muhteşem bir geleceğin var olduğunu müjdeler. Onlara zulmetmiş olanları ise, çok korkunç bir akıbet beklemektedir. Cehennem azabı, kaynar su ve irin. Bu ceza sadece zulmetmiş olanlara mı? Onların bu zulümlerine seyirci kalarak onlara destek sağlamış olanlar için bir ceza yok mu? Elbetteki var! Yapılanlara seyirci kalarak zulme ortaklık yapmak acı ve azapta da ortaklığı beraberinde getirmektedir. Sadece ahiretteki azapla yetinilmeyecek, onlara bu dünyada da şiddetli azap isabet edecek. Onlar her iki azap ile karşı karşıya geldiklerinde birbirlerini suçlayacaklar ve cezadan kurtulmaya çalışacaklar….

45-68- Güç ve basiret sahibi kullarımız İbrahim’i, İshak’ı ve Yakup’u da hatırla! Şüphesiz Biz onların şahsiyetlerini yurt düşüncesi / yurt hasreti / vatan hasreti ile arı duru bir saflıkla olgunlaştırdık. Şüphesiz onlar, yanımızda seçilmiş en hayırlı kimselerdendir. İsmail’i, Elyasa’yı, Zülkifl’i de an. Hepsi de hayırlı kimselerdendir. İşte bu bir öğüttür /şereftir / hatırlatmadır. Şüphesiz ki takva sahipleri için güzel bir gelecek, kapıları kendilerine açılmış olan Adn cennetleri vardır. Orada konfor içinde bol meyve ve içecek isterler. Yanlarında gözlerinin içine bakan yaşıtları vardır. İşte hesap günü için size söz verilen budur. Hiç şüphesiz ki, işte Bizim verdiğimiz bu rızık tükenmez. İşte bu böyledir! Ama bir de haddini bilmez azgınlar var ki, onları da en kötü yer beklemektedir; Cehennem! Onlar da ona yaslanacaklar. Ama o ne berbat bir yataktır! İşte bu da böyledir! O halde, artık bırak da o kaynar su ve zehirli irin azabını ve aynı türden başka azap çeşitlerini de sonuna kadar tatsınlar! (İleri gelenlerine denilecek ki); “İşte bunlar da sizinle birlikte körü körüne arkanıza takılan bir grup.” (İleri gelenler şöyle cevap verecek); “Rahat yüzü görmesin onlar! Şüphesiz onların da ateşe atılmaları gerek.” (Körü körüne takip edenler ise); “Hayır, asıl siz rahat yüzü görmeyin! Bunu başımıza siz getirdiniz ve gele gele en berbat yeri buldunuz!” diyerek şöyle yalvaracaklar; “Rabbimiz! Bunu kim bizim başımıza getirdiyse onun ateşteki azabını kat kat arttır!” Ve yine diyecekler ki: “Kendilerini kötülerden saydığımız adamlardan hiçbirini burada niye göremiyoruz? Biz onları alaya almıştık / aşağılamıştık. Yoksa (buradalar da) gözden kaybolup saklandılar mı?” Şüphesiz ki bu, ateş ehlinin birbiriyle tartışması / çekişmesi böyle gerçekleşecektir. De ki: “Ben sadece bir uyarıcıyım! Ve O, bir tek ve kahredici, göklerin, yerin ve ikisi arasında olan şeylerin Rabbi, çok güçlü, çok bağışlayıcı olan Allah’tan başka tanrı yoktur.” De ki: “Bu, çok büyük, önemli bir haberdir. Siz ise ondan yüz çeviriyorsunuz.” (Sad Suresi:45-68)

Cenab-ı Hak, bu surenin sonunda Haşimoğullarına ve müminlere uzlaşma teklifinin reddedilme gerekçesini anlatmak için son bir örnekleme getirir. Bu örnekleme ile uzlaşma teklifinin aslında şeytanın aldatıcı hilesinden başka bir şey olmadığının müminlerce ve Haşimoğullarınca iyice anlaşılmasını murad eder. Örnek metaforu kozmik âlemde ilk insanın yaratılışı sırasında cereyan eden olayların canlandırıldığı sahnelerden seçer. ([2]) O sahnelerde iblisin / şeytanın gerçek yüzü ve niyeti ortaya konularak, Mekke müşrik iblis ve şeytanlarının da aynı oyunları oynamak istedikleri ifade edilmiş olur.

Surenin başında anlatıldığı üzere Hz. Muhammed’in @ hareketinin uluslararası boyut kazanmasından sonra krize giren ve bu soruna çözüm arayan Mekke kabilelerinin reisleri / aksaçlıları / mele’ler topluluğu Darün Nedve’de toplanır. Toplantıda Utbe bin Rebia’nın Hz. Muhammed’in @ serbest bırakılması ve davasını gerçekleştirmesine fırsat verilmesi teklifi ile aslında Mekke’nin başına önder olarak Hz. Muhammed’in getirilmesi ve tevhidi dünya görüşünün uygulanmasına razı olunması teklif edilmekteydi. Onun teklifine göre bu işte o engellenmeyecekti. Şayet o bu düşündüğünü gerçekleştirebilirse onun başarısı tüm Mekkelilerin başarısı olacak ve bu başarıdan ileri gelenlerde paylarını alacaklardı. Şayet beceremez ise diğer Arap kabileleri onu öldürecek ve kendileri de bu sorundan kurtulmuş olacaklardı. Utbe bin Rebia bu görüşünü anlatırken Hz. Muhammed’in @ tüm özelliklerinin de başkanlık için aranan nitelikleri taşıdığını ifade eder. Utbe bin Rebia, Hz. Muhammed’in@ güzel konuşması, akıllı kararlar vermesi, birleştirici, yatıştırıcı, sorunlara getirdiği pratik ve uygun çözümleri, asaleti, duruşu, güvenilirliği gibi bütün olumlu karakterleri ile bu işi yapabilecek yeteneklerle yaratıldığına da dikkat çeker. Dahası onun olgun, paylaşmacı, alçak gönüllü, vergili yani toprağa özgü karakterleri ile tüm halk tabanında ve kabileler arasında başarılı olmasının mümkün olduğunu da ileri sürer. Ayrıca kendisinin ağzından dökülen o sözlerin insan sözü olmasının mümkün olmadığını ve bu sözlerin çok etkileyici bir ruhunun olduğunu da ekler. (Hz. Adem’e ruhun üflenmesi metaforu) Utbe bin Rebia’nın Hz. Muhammed @ hakkında Mekke’nin Aksaçlılarına / mele’ler topluluğuna yönelik yaptığı bu konuşmasının sonunda getirdiği teklif, mele’ler topluluğunun hemen hemen tamamınca kabul edilir. (Meleklerin Hz. Adem’e @ secde etmesi metaforu)

Tıpkı meleklerin kozmik âlemde Hz. Adem’e @ secde ettikleri / emre amade oldukları gibi Mekke’nin kabile reisleri / aksaçlıları / mele’ler topluluğu / melikleri de Hz. Muhammed’in @ tevhidi dünya görüşüne tabi olma teklifini kabul ederler. Fakat kabile reislerinden / aksaçlılarından / mele’ler topluluğundan / meliklerinden birisi vardı ki o tıpkı Kozmik alemdeki Mele-i Ala’da gerçekleşen olaydaki meleklerden olmasına rağmen Hz. Adem’e @ boyun eğmeyi reddeden İblis gibi Mekke’nin Yüce Konsey / Mele-i Alası sayılan Darün Nedve’nin kabul ettiği tercihe katılmadı ve Hz. Muhammed’in @ başkanlığı teklifini reddederek O’na boyun eğmeyeceğini söyledi. O iblis, Ebu Cehil’den başkası değildi. Ebu Cehil bu işin başından beri inkârcılıkta en önde gidiyordu. (İblisin kafirlerden olması gibi) Herkes Ebu Cehil’in verdiği bu tepkinin nedenini merak ediyordu. Bütün bakışlar Ebu Cehil’e çevrildi ve “Peki! Neden boyun eğmiyorsun? Hz. Muhammed’in başkanlığını neden kabul etmiyorsun?” diye soranlar olduğu gibi “Yoksa sen kendini Hz. Muhammed’den daha mı üstün görüyorsun?” bazıları da “Yoksa kibir ve gururundan dolayı mı boyun eğmiyorsun” hatta bazıları “Senin Mekke’nin içinde bulunduğu krize çözüm üretecek ideolojin veya önerilerin var mı? Sende bu konuda liyakat, bilgi, birikim ve vizyon var mı?” şeklindeki sorular Ebu Cehil’e yöneltilir. Utbe bin Rebia’nın getirdiği teklifi reddediş gerekçesini Ebu Cehil şöyle ortaya koyar; “Ben ondan daha iyiyim / daha liyakatliyim / daha hayırlıyım. Benim görüşüm şirk sisteminin devam etmesi. Bu sayede hepimiz daha çok nimetlere sahip olacağız. Bu sistem bizim için en fazla getirisi / hayrı olan bir sistem. Zira içinde yaşadığımız toplum ve çevre Arap kabileleri vahşi, bedevi bir toplumdur. Onlar yumuşaklıktan anlamaz. Onlara sert davranmak gerekir. (İblis’in ateşten yaratılmış olması metaforunda olduğu gibi) Benim topluma uyguladığım ateşten kinaye hiddet, şiddet, jakoben ve totaliter davranışlarla bu insanlar yönetilebilir. Onlara merhametli, şefkatli, vergili, paylaşmacı davranırsan tepene binerler ve asla hükmedemezsiniz. Kabilelerin diğer kabilelere karşı kendi güvenliğini sağlayabilmesi içinde mutlaka şiddeti esas alması gerekir. Aksi takdirde kabilelerin güvenlikleri tehlikeye girer. Benim görüşüm, şirk sisteminde devam etmemiz. Benim yolum daha hayırlı. Hz. Muhammed’in iddia ettiği tevhit toplumu ise asla gerçekleşemez. Çünkü (Hz. Adem’in @ çamurdan yaratılmış olması metaforunda olduğu gibi) Hz. Muhammed çamurdan (toprak+su) kinaye alçak gönüllü, cömert, paylaşmacı, halkın içinden, mütevazı, vergili, merhametli vb. özelliklere sahiptir.  Önerdiği tevhidi dünya görüşünün temel paradigmaları da Allah’ın Rahman ve Rahim oluşundan kinaye olarak herkese merhametli, şefkatli, vergili ve mütevazı davranmayı öngörmektedir. Halbuki azgın, vahşi, laf anlamaz ve bedevi tabiattaki Arap kabileleri bu paradigmalarla itaat ettirilemez. Onlar ancak şiddetten, baskıdan, zor kullanmaktan, hiddetli, sert, eli sopalı ve celalli olmaktan anlarlar. Dolayısıyla Hz. Muhammed @ başkan olduğu takdirde bu kabilelere hâkim olunamaz, yönetilemez. Kabile anlayışında bu hususların yeri yoktur. Hz. Muhammed’in @ önerdiği sistem modeli ile kabilelerin güvenlikleri asla sağlanamaz. Bu nedenle Hz. Muhammed’in yolunda hayır yoktur.”

Ebu Cehil’in bu sözleri kendi şirk ideolojisinden kaynaklı bakış açısına göre her ne kadar makul ve mantıklı gibi görünse de arkasında yatan gurur, kibir ve haset hemen herkes tarafından derhal fark ediliyordu. Ayrıca Ebu Cehil’in şirk sisteminde ısrar etmesi sorunu çözmediği gibi, haklı da değildi. Zira güvenlik endişesi ile savunduğu şirk sistemi aslında Mekke’nin güvenliğini tehlikeye atıyordu. Bu husus yakın zamanda Bizans ve Sasanilerin Arap yarımadasındaki işgalleri ile görülmüştü. Bu nedenle Darün Nedve’deki diğer aksaçlılar / mele’ler / melikler “Hadi oradan! Kendini beğenmiş, aşağılık herif! Kendini ne zannediyorsun?” (İblisin taşlanması metaforunda olduğu gibi) şeklinde görüşlerini belki içlerinden, belki yüzüne karşı ifade etseler de onların Ebu Cehil’i bu şekilde taşlamaları, sonucu değiştirmiyordu. Zira şirk sistemi ya da kabilelerin koalisyonu modelinde yönetilen Darün Nedve’den sorunu çözecek bir karara varılamıyordu. Kabilesi güçlü olan bir şeye itiraz ettiği zaman o teklif meclisten kolay kolay geçmiyordu. Böylece Mekke’nin krizden çıkış umutları, başka bahara erteleniyordu. Bunun başlıca sorumlusu da Ebu Cehil’den başkası değildi. Utbe bin Rebia teklifinin kabul edilmemesi üzerine ‘ben söyleyeceğimi söyledim / ben teklifimi yaptım, bundan sonrası size kalmış, ancak bundan sonra olacaklar için sen sorumlusun’ diye Ebu Cehil’e topu attı. Ebu Cehil ise “Tamam öyleyse, mademki çözümsüzlük konusunda beni suçluyorsunuz, o zaman işin hesabının görüleceği zamana kadar bana süre verin, ben de Hz. Muhammed ve taraftarlarının yanlış yolda olduklarını size ispat edeyim. (Diriliş gününe kadar mühlet verilmesi metaforu)” dedi.

Toplantının sonuna doğru, tıpkı İblis’in Cenab-ı Hakk’ın izzet ve şerefine yemin etmesi gibi Ebu Cehil de Darünnedve mele’ler topluğunun şeref ve izzetleri adına yemin ederek Hz. Muhammed ve müminlerin samimi olmadıklarını, sahtekâr olduklarını iddia etti ve iddiasını gelecekte yapacağı planlarla onları azdırıp, saptırarak ispatlayacağını belirtti. Ayrıca aralarından elbette bazılarının Mekke’nin iyiliği için çalışanlardan, samimi, ihlaslı, temiz kalpli olması nedeniyle onları aldatamayacağını, onları azdıramayacağını da ekledi.

Ebu Cehil’in diretmesi sonucunda Darün Nedve’den uzlaşma paketinin Hz. Muhammed’e @ teklif edilmesi kararı çıktı. Ebu Cehil’in niyeti bu teklif ile Hz. Muhammed’in@ kadın, servet, mal ve saltanat peşinde olduğunu gösterecekti. Şayet Hz. Muhammed @ uzlaşma paketini kabul ederse tevhidi dünya görüşü ve ilahi öğreti paradigmalarından kendisine sunulan nimet ve imkanlar karşılığı vazgeçmiş olacak ve böylece davasında samimi olmadığı ortaya çıkacaktı. Fakat Hz. Muhammed’in@ uzlaşma paketini reddetmesi sonucu Ebu Cehil’in azdırma planı da suya düştü.

Hz. Muhammed @ uzlaşma teklifini reddederken kendisinin bu yaptığı hizmeti tüm Mekkeliler, Arap kabileleri, milletler kısaca tüm insanlık için yaptığını ve bu hizmetinden dolayı asla bir karşılık beklemediğini, ayrıca kimsenin başını belaya sokma gibi bir niyetinin olmadığını da bildirir. Hz. Muhammed’i @ azdırıp kandıracağını iddia eden Ebu Cehil’in planının suya düştüğünü gören Mekke’nin ileri gelenlerin Ebu Cehil için “canı cehenneme!” demekten başka çareleri de kalmamış görünüyordu. Fakat müminler ve Haşimoğulları uzlaşma teklifini reddedişin ne kadar isabetli olduğunu bu kıssa ve yaşananlarla anlamakla beraber yine de içleri rahat değildi. Zira gelecek günlerin kendileri için çok sıkıntılı geçeceği aşikardı.

Bu anlatılanlar müteakip ayetlerde şöyle dile getirilir;

69-88- “Mele-i A'la'da olan tartışmalar hakkında benim bir bilgim yoktur. Ne var ki bana, sadece apaçık bir uyarıcı olduğum bildirilmektedir.” Hani Rabbin bir zaman meleklere, “Şüphesiz Ben çamurdan bir beşer yaratacağım. Onun şeklini tamamladığım ve ona ruhumdan üflediğim zaman derhal ona secdeye kapanın / itaat edin / emre amade olun” demişti. Bunun üzerine meleklerin tümü hep birlikte secde ettiler / itaat ettiler / emre amade oldular. Fakat İblis hariç. O büyüklük tasladı ve o kâfirlerdendi. (Allah,) “Ey İblis! O benim iki elimle yarattığıma secde etmene / itaat etmene / boyun eğmene ne engel oldu? Büyüklendin mi? Yoksa kendini herkesten üstün görenlerden birimisin?” buyurdu. (İblis) dedi ki: “Ben ondan hayırlıyım / iyiyim. Beni ateşten yarattın, onu ise çamurdan yarattın.” (Allah,) “Öyleyse çık git oradan, artık sen racîmsin / kovuldun / taşlandın / aşağılık oldun” dedi. “Ve unutma ki Hesap gününe / karşılık gününe kadar lânetim, senin üzerinedir.” (İblis,) “Rabbim! Madem öyle, bana diriliş gününe kadar mühlet ver” dedi. (Allah) “Haydi sen belirli bir vakte kadar mühlet verilenlerdensin” buyurdu. (İblis) “Öyle ise izzet ve şerefine yemin ederim ki, ben onların hepsini mutlaka azdıracağım. Ancak onlardan kendilerini sadece Sana adamış / içlerini temizlemiş kulların müstesnâ” dedi. (Allah) buyurdu ki: “İşte gerçek / Hakk budur. Ve Ben de bu gerçeği / hakkı söylüyorum: And olsun ki, cehennemi seninle ve onlardan seni izleyenlerin tümüyle dolduracağım.” De ki: “Ben bu mesajı iletmeme karşılık sizden bir ücret istemiyorum. Ben yükümlülük getirenlerden / külfet getirenlerden / başa iş çıkaranlardan da değilim. O (Kur’an) , bütün alemler için bir zikirdir/ bir öğüttür / bir mesajdır. Ve onun verdiği haberin (gerçek olduğunu) bir zaman sonra mutlaka öğreneceksiniz.” (Sad Suresi 69-88)

7.2. Habeşistan’a ilk Hicret

Mekke müşrik elebaşıların Hz. Muhammed @ taraftarlarına uyguladığı şiddete çevre kabile ve ülkelerin ilgisi çekilmişti ancak onlardan henüz harekete bir destek gelmiş de değildi. Mekke’de işkence ve şiddetin bütün pervasızlığıyla devam etmesi harekete katılımda bir duraksama meydana getirmişti. Ayrıca Allah Resulü’nün ilahi emir gereği uzlaşma paketini reddetmesi de gelecekte uygulanacak şiddetin dozajının daha da artacağını gösteriyordu. Her ne kadar gelen ayetler bu hususta endişe edilmemesi gerektiğini, Cenab-ı Hakk’ın eninde sonunda elçisini muzaffer kılacağını müjdelese de bunlar Arafta / arada kalan halk tarafından fazla bir anlam ifade etmemekteydi. Zira onlar, gelecekteki vaatlere göre değil, hali hazırda yaşananlara göre hareket etmekteydiler. Dahası Haşimoğulları kabilesinin mensuplarının da ilahi mesajlarla ne kadar ikna edici örnekler verilirse verilsin yine de geleceğe yönelik vaatler konusunda kalplerinin mutmain olması oldukça zor görünmekteydi. Çünkü teklif edilen uzlaşma paketlerinin reddedilmesi halinde Mekke müşrik elitlerin şiddeti daha da ileri taşıyarak kabileye boykot uygulayacaklarına ilişkin tehditleri onları kara kara düşündürmekteydi. Bu durumda bir çıkar yol bulunmalıydı ve Hz. Muhammed @ safının seçilmesi halinde çaresiz kalınmadığı ve şiddetten korkanların o korkularından emin olabilecekleri bir yaşamın olduğu gösterilmeliydi.

Cenab-ı Hak, inzal ettiği ayetlerde elçisine ve müminlere sadece moral, motivasyon ve vaat etmekle yetinmiyor aynı zamanda bu tıkanıklığı açma hususunda yol da gösteriyordu. Onlara Sa’d Suresinde Hz. Eyyub @ kıssası metaforu ile harekete geçin, bir şeyler yapın ve bereketli / sulak topraklara doğru hicret edin derken aynı surede diğer peygamberlerin hayat hikayelerine değinerek hicret olayının medeniyet yaratacak büyük hareketlerin doğası olduğuna vurgu yapıyordu.

Rabbinden mesajı alan Allah Resulü, emniyetli olarak nereye hicret edilebileceğini araştırdı ve muhtemelen hareketine ilgi duyarak bilgi almak için elçi gönderen Habeşistan kralı Necaşi’nin ülkesini hicret için en uygun yer olarak seçti. Belki de birkaç defa elçi gidiş gelişi vuku bulduktan sonra bizzat Necaşi’nin ülkesine iltica etmek isteyenleri kabul edebileceğine dair haber göndermesi ihtimali bile vardır. ([3]) Özellikle Habeşistan yönetimi Mekke’de gelişen bu harekete çok ilgi duymaktaydı. Zira bu gelişen hareketin bir peygamberi vardı ve o kendisine vahyedildiğini iddia ediyordu. Ehli kitap olan Habeşliler peygamber ve vahiy kavramına aşina idiler. Her ne kadar Mekke’deki ileri gelen aşiretler ile ticari ve dostane ilişkileri varsa da ve bu ilişkilerin bozulmasını istemeseler de yeni gelişen olay çok farklıydı. Çünkü olay, kabilelerle dostlukları aşan ve kendi inançlarında benzerlik olan bir düşünceye sahip bir muhalefetin gelişmesiydi. Bu muhalefet, bütün işkence ve şiddete rağmen direnişine devam ediyordu. Dolayısıyla şayet bu muhalefetten kendilerine bir imdat ve sığınma talebi gelecek olursa buna hayır demek imkansızdı.  Ayrıca Habeşlilerin sözkonusu peygamberin ait olduğu kabile olan Haşimoğulları ile de dostane ilişkileri mevcuttu. Hz. Muhammed’e@ ve taraftarlarına yapılacak işkence, eziyet ve boykotların Habeş yönetimini rencide edeceği aşikardı. Bu nedenle sığınma talepleri olduğu takdirde onlara kucak açmaları krallığı açısından kaçınılmazdı. Ayrıca Haberşistan’ın muhacirleri kabul ile yeni hareketi kendine çekerek Ebrehe döneminde egemen olmadığı Mekke’ye bu yolla egemen olmayı Habeş yöneticilerinin düşünebileceklerinin de değerlendirilmiş olması olasıdır.

Bütün bu hususları değerlendiren Hz. Muhammed @ Rabbinin hicret için gösterdiği yolu izleyerek kendi taraftarlarından 15 ya da 17 kişilik bir grubun Habeşistan’a hicret etmesine karar verdi. ‘Habeşistan’a ilk hicret’ olarak adlandırılan bu göç Osman bin Mazun liderliğinde yapıldı ve bu ilk grup gizlice Habeşistan’a hicret etmeyi başardı. Habeşistan kralı Necaşi hicret eden müminleri büyük bir hoşnutlukla karşıladı ve onları çok iyi ağırladı.

Müminlerin küçük bir grubunun Mekke’den hicret etmeyi başarmış olması ve muhacirlerin Habeşistan yönetimi tarafından kabul görmeleri müminler açısından bir umut ışığı idi. Böylece Mekke müşrik elitlerin tevhit hareketine katılımlarını engellemek için uyguladıkları şiddet stratejisinin boşa çıkarılma imkânı doğdu. Bundan sonra şiddet nedeniyle harekete katılmakta tereddüt edenler için başka çarelerin varlığı gösterilmiş oldu.

[1] ) Not: Kabilelerin bu karakterleri ile kendilerini müstağni görme hali. (A.A)

([2]) NOT: O dönem kabile Araplarında toplumsal hafıza, yaşanan hadiselerin kıssalar halinde anlatılması ile nesilden nesile aktarılıyordu.  Ahbarlar ve şairler bu mesleği icra eden kişilerdi. Bu kişiler kabileyi ilgilendiren olayları şiirsel bir lisanla ve kıssalara dökerek anlatırlar ve böylece kabilenin arşivi oluşturulurdu. Zira olayların hafızada tutulmasının en iyi ve en sağlam yolu olayları insanların severek dinleyeceği, kalpten benimseyeceği ve herkese anlatmaktan zevk alacağı bir forma getirmektir. Sözlü kültürün egemen olduğu bir toplumda arşiv ancak olayların sözlü anlatımlarla kabile mensuplarının hafızasına kazınacak şekilde anlatılmasıdır ki bunu en iyi kıssalarla yapılan metaforik anlatımlardır. Bu nedenle Kur’an, o dönemki insanların hafızasına kazınacak şekilde dilden dile aktarılmasını sağlamak için tevhid mücadelesi sırasında yaşanan olayları, geçmiş peygamberlerin kıssalarını metafor yaparak anlatır. Anlatılan her kıssanın mutlaka Muhammed’in @ yaşadığı bir olayla izdüşümü vardır. Önemli olan Muhammed’in @ hayatının evrelerinde hangi surelerin ya da ayetlerin inzal edildiğini tespit edebilmektir. (A.A)

[3]) Not: Halihazırda ulaşabildiğimiz rivayetlerde böyle bir hususa rastlamasak da gelişmelerin bu şekilde olma ihtimalini göz ardı edemeyiz. (A.A)